2025-ci ilin iyul ayında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən imzalanan yeni fərman, ölkə ərazisində uzun illər sənədsiz yaşayan on minlərlə vətəndaş üçün ümidverici bir hüquqi yol açdı. Bu yazımızda fərmanın mahiyyəti, tətbiq ediləcək hüquqi dəyişikliklər, “kupça çıxarılış” prosesi və bunun daşınmaz əmlak bazarına təsirləri geniş şəkildə izah olunur.

Yeni Fərmanın Əsas Məqsədi Nədir?

Prezidentin imzaladığı bu fərman 2015-ci ildə qəbul edilən 439 nömrəli sənədə əlavə və dəyişiklikləri nəzərdə tutur. Əsas məqsəd – əvvəllər hüquqi sənəd kimi qəbul edilməyən arayış və sənədlərə hüquqi status verərək, vətəndaşların daşınmaz əmlak üzərində hüquqlarının tanınmasını təmin etməkdir. Bu, həm də “kupça çıxarılışı” prosesinin sadələşdirilməsi deməkdir.

Fərmanın Əhatə Dairəsi və Kimləri Əhatə Edir?

Proqnozlara əsasən, bu hüquqi dəyişikliklər təxminən 100 min ailənin sənədsiz evlərini rəsmi qeydiyyata almağa imkan yaradacaq. Bu ailələr əsasən sovet dövründə tikilmiş, lakin hüquqi sənədləri tam olmayan fərdi yaşayış evlərində və bağ evlərində yaşayanlardır.

Yeni qaydalara əsasən:

• Sovet dövründə torpaq verilmiş şəxslərin torpaqdan istifadə hüququna dair dövlət aktı tələb olunmayacaq;
• Sovxoz və dövlət orqanlarının rəhbərlərinin verdiyi əmrlər də hüquqi sənəd hesab ediləcək;
• Həyətyanı sahələr üzrə torpaq kitablarından çıxarışlar qeydiyyat üçün əsas sənəd olacaq.

Bu amnistiya xarakterli qərar, uzun illər hüquqsuz mülkiyyət vəziyyətində olan minlərlə vətəndaş üçün rəsmi şəkildə “kupça çıxarılışı” almaq imkanını təqdim edir.

Kupça Çıxarılışı Prosesi Necə Sadələşdirildi?

Əvvəllər daşınmaz əmlakın dövlət qeydiyyatı üçün geniş sənəd siyahısı tələb olunurdu. Əsas problem isə mülkiyyətin hüququnu təsdiqləyən əsas sənədlərin olmaması idi. Yeni fərmanla birlikdə aşağıdakı dəyişikliklər tətbiq olunacaq:

Bu yazi maraqli ola biler

Əlavə Sənəd Tələbləri Ləğv Edilir

• Əvvəllər tələb olunan şəhər və rayon xalq deputatları sovetlərinin icraiyyə komitələri tərəfindən verilmiş aktlar artıq şərt deyil.
• Arxiv sənədlərinə əsaslanan çıxarışlar yetərli sayılır.
• Torpaq kateqoriyası ilə bağlı dövlət məlumatları ilə təqdim olunan sənədlər arasında uyğunsuzluq olduqda, 15 iş günü ərzində dəqiqləşdirmə və düzəliş proseduru tətbiq ediləcək.

Kupça üçün Ərizə Verərkən Nələrə Diqqət Etməli?

Yeni qaydalara əsasən, kupça çıxarılışı üçün vətəndaşlar aşağıdakı sənədlərlə müraciət edə bilərlər:

• Şəxsiyyət vəsiqəsi;
• Mövcud arayış və ya torpaq kitabından çıxarış;
• Əgər varsa, sovxoz və ya digər dövlət qurumlarından verilmiş əmr və ya sənəd;
• Əmlakın yerləşdiyi ünvan və sərhədləri göstərən xəritə və ya sxem.

Qeydiyyat prosesi Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti vasitəsilə həyata keçirilir. Onlayn müraciət imkanları da mövcuddur.

Sənədsiz Ev Sahibləri üçün Yeni Fürsətlər

Bu hüquqi addım sadəcə sənədləşmə deyil – sosial ədalətin təminatı, iqtisadi dəyərin tanınması və hüquqi sabitlik üçün mühüm vasitədir.

Sənədsiz Əmlakların Dəyəri Artacaq

Kupçasız daşınmaz əmlak, bazar dəyərindən aşağı qiymətlə satılır və hüquqi problemlərlə üzləşə bilir. Yeni fərmanla rəsmi qeydiyyat əldə edən vətəndaşların əmlakları:

• Rəsmi olaraq alqı-satqıya çıxarıla biləcək;
• Bank kreditlərinə təminat kimi istifadə ediləcək;
• İpoteka və ya icarə əməliyyatları üçün əsas olacaq.

Qanunsuz Tikililərin Leqallaşdırılması

Fərman həm də qanunsuz tikililərin hüquqi çərçivəyə salınmasına imkan yaradır. Əgər tikinti torpaq təyinatına uyğun şəkildə aparılıbsa və təhlükəsizlik standartlarına cavab verirsə, bu cür obyektlər də “kupça çıxarılışı” üçün müraciət edə biləcək.

Kupça Almaq Üçün Praktik Addımlar

Kupça almaq üçün vətəndaş aşağıdakı ardıcıl addımları izləməlidir:

1. Mövcud sənədlərin toplanması (arayış, çıxarış, əmr və s.);
2. Daşınmaz əmlakın coğrafi sərhədlərinin müəyyən edilməsi;
3. Əmlakın yerləşdiyi rayon üzrə Kadastr İdarəsinə müraciət;
4. Ərizənin qəbulu və ilkin baxış;
5. Qəbul edildikdən sonra “kupça çıxarılışı” və təqdim olunması.

Qeydiyyat üçün elektron müraciət sistemləri – eGov.az və emdk.gov.az vasitəsilə də istifadə edilə bilər.

Əmlak Bazarı və Dövlət üçün Nə Dəyişir?

Bu addım yalnız vətəndaşlar üçün deyil, dövlət üçün də ciddi üstünlüklər yaradır:

• Qeyri-rəsmi tikililər rəsmi bazara daxil edilir;
• Vergitutma bazası genişlənir;
• Əmlak statistikası və urbanizasiya planlaması dəqiq aparılır;
• Torpaq istifadəsi və şəhərsalma ilə bağlı şəffaflıq artır.

Vətəndaşlar Üçün Tövsiyələr

• İstənilən sənədiniz varsa, itirmədən müraciət edin;
• Torpaq sahəsinin sərhədlərini əvvəlcədən dəqiqləşdirin;
• Kupça çıxarılışı üçün rəsmi kanallardan istifadə edin – vasitəçilərdən uzaq durun;
• Sorğunuz gecikərsə, 15 iş günü ərzində cavab verilməsini tələb etmək hüququnuz var.

Kupça Çıxarılışında Yeni Era Başlayır

Prezident İlham Əliyevin bu yeni fərmanı, minlərlə ailənin illərlə gecikmiş hüquqlarını bərpa etməklə yanaşı, Azərbaycan daşınmaz əmlak bazarında şəffaflıq və hüquqiliyin artmasına böyük töhfə verəcək. Artıq vətəndaşlar daha asan şəkildə kupça çıxarılışı edə biləcək, əmlaklarını sərbəst və hüquqi şəkildə idarə edə biləcəklər.

A